Sisindiran
Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas basa Sunda
Sisindiran téh asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Luyu jeung éta, dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh nyaéta karya sastra nu ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun. Dina sisindiran, eusi atawa maksud anu dikedalkeun téh dibungkus ku cangkangna
. Wangunan sisindiran téh kauger ku purwakanti, jumlah engang dina unggal padalisan, jeung jumlah padalisan dina unggal padana. Ku kituna, sisindiran téh kaasup kana wangun ugeran (puisi). Upama ditilik tina wangun jeung cara ngébréhkeunana, sisindiran dibagi jadi tilu golongan nyaéta: (1) rarakitan; (2) paparikan, jeung (3) wawangsalan. Ditilik tina eusina, rarakitan jeung paparikan bisa dipasing-pasing jadi tilu golongan, nyaéta: (1) silihasih; (2) piwuruk; jeung (3) sésébréd.Aya roda dina tanjakan,
katinggang ku pungpang jengkol.
Aya ronda gogoakan,
katinggang ku hulu kohkol.
aya listrik di masigit,
caangna kamana-mana.
aya istri jangkung alit,
cangkengna kamana-mana
Sisindiran; Kumpulan Rarakitan
Rarakitan téh mangrupa salah sahiji wangun Sisindiran. Rarakitan asalna tina kecap “raket” anu méh sawanda jeung kecap “deukeut”; bédana ari raket mah hartina leuwih deukeut atawa dalit. Anapon anu raketna dina ieu hal nyaéta raket sadana atawa sorana antara cangkang (sampiran) jeung eusi (isi).
Wangun Paparikan téh méh sarua jeung Paparikan. Dina sapadana diwangun ku opat padalisan kalawan unggal padalisanna diwangun ku dalapan engang. Padalasisan kahiji jeung kadua mangrupa cangkang, sedengkeun padalisan katilu jeung kaopat mangrupa eusina. Padalisan kahiji murwakanti jeung padalisan katilu, sarta padalisan kadua murwakanti jeung padalisan kaopat.
Anapon bédana Rararikan jeung Paparikan nyaéta lebah puhu padalisana. Dina Rarakitan mah kecap dina puhu padalisan kahiji (cangkang) dipaké deui dina puhu padalisan katilu (eusi), sarta kecap dina puhu padalisan kadua dibalikan deui dina puhu padalisan kaopat (eusi). Beunang disebut ogé yén Rarakitan mah puhu padalisana papak atawa sarua, teu béda ti rakit, ngaran kandaraan cai anu dijieun tina éntépan kai atawa awi.
Teu béda jeung Paparikan, Rarakitan ogé aya nu watekna “piwuruk” atawa “piwulang”, “silih asih” atawa “birahi”, jeung “sésébréd” atawa “banyol/heureuy”.
Piwuruk
Lain bangban lain pacing lain kananga aduna Lain babad lain tanding lain ka dinya kuduna Lamun urang ka Cikolé moal hésé tumpak kahar Lamun urang boga gawé moal hésé barangdahar Lamun urang ninun kantéh ulah resep maké poléng Lamun urang leutik kénéh ulah resep ngomong goréng Meunggeus diangir ku Jeungjing geura ganti ku Kihiang Meunggeus pelesir ti peuting geura ganti ku sambéang | Mihapé sisir jeung minyak kadé kaancloman leungeun Mihapé pikir jeung niat kadé kaangsonan deungeun Mun engké mesék kalapa pasti butuh ku cipati Mun hadé ka indung bapa pasti diasih ku Gusti Masing asak-asak ngéjo bisi tutung tambagana Masing asak-asak nénjo bisi kaduhung jagana Sing getol nginum jajamu nu guna nguatkeun urat Sing getol néangan élmu nu guna dunya ahérat |
Silihasih
Abong-abong abdi bonténg seubeuh diacar diangeun Abong-abong abdi goréng seubeuh disangsara deungeun Batur mah dibaju hideung kuring mah kabaya baé Batur mah dipikatineung kuring mah sangsara baé Daék sotéh ka Cinangka ka Cisitu mah teu purun Daék sotéh ka manéhna ka nu itu mah teu purun Hayang teuing buah hiris teu bisa ngasakanana Hayang teuing ka nu geulis teu bisa ngakalanana Ka mana nya nyiar payung sakieu panas poéna Ka mana nya nyiar duyung sakieu panas haténa | Mun teu tulus ka paseukna ka pacirna ogé hadé Mun teu tulus ka lanceukna ka adina ogé hadé Sapanjang jalan Soréang moal weléh diaspalan Sapanjang tacan kasorang moal weléh diakalan Sugan téh kukupu hideung singhoréng sirama-rama Sugan téh kukuh mitineung singhoréng kamana-mana Tibatan jalan gang buntu mending gé ka Baros baé Tibatan abdi dipalsu mending gé teu cios baé |
Sésébréd
Aya roda na tanjakan katinggang ku pangpun jéngkol Aya rangda gogoakan katinggang ku hulu kohkol Ka mana nya nyiar kulit hayang seubeuh sesewiran Ka mana nya nyiar duit kayang seubeuh pelesiran Rarasaan melak cau teu nyaho mun melak jahé Rarasaan matak lucu teu nyaho mun matak réhé | Rarasaan ngala mayang teu nyaho cangkeuteuk leuweung Rarasaan konéng umyang teu nyaho cakeutreuk hideung Majar manéh cengkéh konéng kulit peuteuy dina nyiru Majar manéh lengkéh konéng kulit beuteung mani nambru Sok hayang nyaba ka Bandung sok hayang nyaho nanjakna Sok hayang nanya nu pundung sok hayang nyaho nyentakna |
Sisindiran; Kumpulan Paparikan Sésébréd
Di handap ieu mah mangrupa conto-conto Paparikan anu watekna sésébréd, banyol, heureuy, jeung sakapeng mah kacampuran ku cawokah samalah aya anu jorang sarta porno alias “porosot nolol”, éh, “porosot nonghol”. Naha nya? Duka atuh, sigana mah pedah heureuy urang Sunda (jeung heureuy urang Manaboa) téh teu bisa dipisahkeun tina nu ngarana cawokah! Meureun!
Sawaréh tina Paparikan-paparikan ieu dicutat tina lagu Sisindiran-na
Kang Doel Sumbang. Anapon anu dimaksud Paparikan, bisa diilo dina ieu tulisan.Basa pondok osok nyogok basa panjang osok nyugak Anu pondok jadi orok anu panjang jadi budak Caang bulan opat belas teu kaduga ku poékna Aya bujang baju bodas teu kaduga ku korétna Cai mulang cai malik cai ngocor ka astana Panon burial buncelik da kadempét étanana Cau naon cau naon cau kulutuk di juru Bau naon bau naon bau nu hitut di juru Cikaracak ninggang batu laun-laun jadi legok Tai cakcak ninggang huntu laun-laun nya dilebok Cikur jangkung jahé konéng lampuyang pamura beuteung Rarasaan jangkung konéng puguh mah bureuteu hideung Daun jarak dibeungkeutan dibawa ka jalan gedé Anu harak ngadeukeutan hayangeun dibawa hadé Écét écét oét oét ngaronda ngarurek belut Kapélét kuring kapélét ku randa nu gedé hitut És lilin kalapa muda dibawa diorong-dorong Abdi resep ka nyi randa lamun mandi sok ditoong És lilin ku amis tiis leuwih ngeunah ti és télér Abdi isin ku nu geulis dikiceupan jol ngagolér Ka Bandung tuluy ka Bogor di Cianjur meuli bonténg Kasiksa boga kabogoh sungutna bau spiténg Ka Banjaran ka Cikajang ka Lembang ka Pamonokan Panasaran ku nu lenjang hayang nyobaan mondokan Kéréték kudana beureum ditumpakan anak Cina Kapélét ku randa eusleum unggal poé kuring jinah | Ki Hiang nu meunang nuar disugu pikeun jualeun Kahayang meunang nu beunghar puguh mah jalma kuuleun Lima kirang tilu dua nu ngitung tos bener deui Waos tilu punglak dua kantunna tos ungger deui Manuk gaak macok kupat kecok deui kecok deui Diwedak reujeung disipat dekok deui dekok deui Meuleum manggu tengah poé dicokélan kayu api Malem minggu ninggang sué diapélan aki-aki Meuli topi meuli koper selop rumput dibungkusan Nyai koki ngaku pinter ngesop buntuk ditungguan Pa Suma gawéna dahar mun bedug bakal ditéwak Percuma dibéré beunghar mun budug saawak-awak Pipiti di bunga wari kaso panjang diteukteukan Resep ka randa kiwari sono nganjang deudeukeutan Pipiti dibunga wari téténong dibobokoan Lalaki jaman kiwari hadé omong pangoloan Poé Saptu poé Kemis salasa heuleut-heuleutan Saha itu muril kumis leumpangna eundeuk-eundeukan Sada ketuk sada kenong sada suling eujeung goong Huntuna nyénghol katémbong lamun ngomong bau jigong Ti Lélés ka Kadungora jalana mani molongpong Baheula nini téh ngora ayeuna mah enggeus ompong Turub cupu buli-buli dipaké wadah hangasa Daék sukur teu paduli kami gé da moal maksa |
